معرفی کتاب رفتارشناسی خلیفه دوم

رفتارشناسی خلیفه دوم از جلد چهارم از سری کتاب های «مسائل سؤال برانگیز در تاریخ اسلام» اثر سعید داودی است که در آن به تحلیل رفتار و عملکرد خلیفه دوم پرداخته است.

نویسنده در این کتاب به دنبال تبیین این نکته است که برخی رفتارهای خلیفه دوم در برخی از مسلمانان اثر گذاشته و گروهی از وهابیان تندرو نیز با تندی و خشونت با سایر مسلمانان و هر کس که هم فکر آنان نباشند، برخورد می نمایند و حتی با ترور و انفجار و قتل زن و مرد، چهره نامناسبی را از اسلام به دنیا نشان می دهند.

وی به این نکته تأکید دارد که عالمان و اندیشمندان اهل سنت باید موارد تندخویی های خلیفه دوم را مورد نقد قرار دهند و آن ها را مربوط به اسلام ندانند و جوانان حقیقت جو را از این تضاد رفتار خلیفه دوم با رفتار پیامبر(ص) نجات دهند و همگان را با خلق و خوی نبوی(ص) آشنا سازند. در این صورت بخش عمده ای از خشونت ها و تندخویی ها نسبت به مسلمانان دیگر مذاهب، کم می شود و همه مسلمین در کنار یکدیگر - با اختلاف عقاید و سلایق - می توانند قدرت عظیمی را در برابر دشمن تشکیل دهند.

کتاب بدون مقدمه و تبویب یا فصل بندی خاصی، در چهار گفتار، سامان دهی شده است.

آنچه باعث اهمیت کتاب می شود، آن است که سعی شده است در آن مستند نمونه های مورد بحث، از کتب معروف اهل سنت باشد، تا احتمال اعمال تعصّب مذهبی کاملاً منتفی گردد.

در ابتدای کتاب، به این نکته اشاره شده است که ازجمله مسائلی که همواره ذهن پژوهشگران منصف را به خود مشغول داشته، رفتارهای تند خلیفه دوم است. به اعتقاد نویسنده، این بحث از دو نظر حائز اهمیت است؛ نخست آنکه قرآن کریم از صفات برجسته پیامبر (ص) را مهربانی و ملایمت می داند و تندخویی را از وی نفی می کند. دیگر آنکه مهرورزی و محبت مسلمانان نسبت به یکدیگر، در قرآن کریم از ویژگی های پیروان محمد (ص) ذکر شده است.

آنان در برابر کفار شدید، محکم و نستوه اند؛ اما در میان خود مهربان، ولی آنچه در حالات خلیفه دوم در کتب معروف اهل سنت آمده، نشان می دهد او تندخو بود و حتی گاهی نسبت به شخص پیامبر (ص) نیز چنین رفتاری داشت. به اعتقاد نویسنده، وجود نمونه های فراوانی از این رفتارها که در کتاب های تاریخی و حدیثی آمده، این سؤال را به وجود می آورد، که آیا کسی با این روحیه، می تواند خلیفه پیامبر (ص) شود؟! و آیا می تواند اسوه و سرمشق سایر مسلمانان قرار گیرد؟